Op vrijdagavond 11 november 2022 wordt de 12e Nacht van de Theologie gehouden in Hilversum. Het thema van de avond is ‘Onvrede’.

Informatie & tickets

19:00 uur inloop
20:00 uur begin programma
22:15 uur einde & borrel

De Nacht van de Theologie wordt gehouden in de EO-kapel, Oude Amersfoortseweg 79 in Hilversum.

Reguliere tickets kosten € 20,95, studententickets € 10,95.

De Nacht van de Theologie 2022 is een initiatief van de Vereniging voor Theologie, theologische opleidingen CHE, PThU, TST, TU Kampen|Utrecht, ViAA, VU en Windesheim, het Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap, uitgeverij KokBoekencentrum, het Nederlands Dagblad, Trouw, EO en KRO-NCRV.

Thomas Quartier (1972) is de nieuwe Theoloog des Vaderlands 2021/2022 en zal aankomend jaar de ambassadeur zijn van de theologie in Nederland. De bekendmaking vond afgelopen zondag plaats in het televisieprogramma Jacobine op 2 (KRO-NCRV).

Thomas Quartier is de elfde Theoloog des Vaderlands. Quartier is hoogleraar Liturgiewetenschap aan de Faculteit der Filosofie, Theologie en Religiestudies van de Radboud Universiteit waar hij sinds 1999 werkzaam is. Verder is hij als monnik verbonden aan de Keizersabdij in Leuven. In zijn publieke optredens en in zijn academische werk is Quartier dan ook een pleitbezorger voor de monastieke traditie. In het interview met presentator Jacobine Geel zegt hij daarover het volgende: “Vanuit het klooster wil ik proberen onverwachte, misschien wel radicale geluiden te laten horen.” En: “Als ik kijk naar de vermoeidheid die in de samenleving ontstaat door corona, dan kan ik als monnik wel een spiegel zijn.

De jury is verrast hoe Thomas Quartier – niet alleen vanuit zijn rol als academisch theoloog maar ook als kloosterling – de waarde en schoonheid van het monastieke leven in Nederland onder de aandacht brengt en op actuele thema’s betrekt. “Ik wil radicale en ultieme vragen stellen op alle soorten manieren en toonsoorten mogelijk,” vertelt hij in het televisieprogramma Jacobine op 2. Naar eigen zeggen gaat hij in deze rol niet preken maar wil hij vooral vragen stellen: “Je moet als persoon herkenbaar zijn en ja, je mag ook wel de mensen een beetje tegen de haren instrijken.”

De Vermeulen Brauckmann Stichting maakt het dankzij een gift van €10.000 mogelijk dat de Theoloog des Vaderlands een project kan uitwerken waarmee hij  theologie voor het voetlicht brengt. Het project van Thomas Quartier zal de titel „Profetenstemmen“  dragen en een kruisbestuiving vormen tussen Bijbelse bronnen, hedendaagse literatuur en muziek, als samenwerking tussen schrijvers, musici en theologen in het theater.

BESTE THEOLOGISCHE BOEK 2020/2021 VOOR ARNOLD HUIJGEN

In de uitzending van het televisieprogramma Jacobine op 2 werd ook de prijs voor het beste Theologische boek 2021/2022 uitgereikt. Die ging dit jaar naar Arnold Huijgen die ‘Maria – icoon van genade’ (KokBoekencentrum) schreef. Huijgen is hoogleraar systematische theologie aan de Theologische Universiteit Apeldoorn.

• 

De jury, gevormd door recensenten van Trouw en Nederlands Dagblad, prijzen Huijgen in hun juryrapport om zijn lef en oecumene: “Een volbloed protestant theoloog die op Bijbelse gronden pleit voor een herwaardering van Maria, als moeder van de verlosser en van de gelovigen. In dit boek wordt Maria wat protestantser, en daarmee kan het protestantisme juist weer wat katholieker worden. Een oecumenische win-win situatie.”

In het interview met Geel vertelt Huijgen dat hij nog nooit met zoveel plezier aan een boek had geschreven. De belangrijkste conclusie volgens de theoloog is dat het tijd is om in de protestantste traditie Maria te gaan herwaarderen. “Ik heb ontdekt dat Maria een venster opent naar wie God is”, aldus Huijgen.

TABITHA VAN KRIMPEN JONGE THEOLOOG DES VADERLANDS

Tot slot werd in de uitzending van Jacobine op 2 ook de Jonge Theoloog des Vaderlands 2021/2022 bekend gemaakt. Tabitha van Krimpen (PThU) mag dit jaar de titel dragen en schreef een essay waarin ze een pleidooi doet voor een bottum-up theologie. Van Krimpen: “Te vaak wordt over jongeren gesproken zonder met hen zelf in gesprek te gaan. Kerk, samenleving en jonge generaties hebben elkaar nodig. Het is tijd om die kloof van onderop te dichten”, schreef ze in een essay.

De 23-jarige Tabitha studeerde eerder bedrijfskunde en volgt nu een 3-jarige master aan de Protestantse Theologische Universiteit (PThU) in Amsterdam. In Jacobine op 2 spreekt ze over haar benoeming als ‘heel eervol’ en dat ze de titel ‘recht wil doen’. Ze wil zich richten op jongeren die volgens haar wel degelijk op zoek zijn naar een transcendente ervaring. “Wat mij betreft zijn er nieuwe vormen nodig. Waarom altijd die kerkdienst op zondagochtend om 10.00 uur. Bij mijn generatie sluit dat totaal niet aan. Mijn leeftijdsgenoten zijn op zoek naar authenticiteit. Juist de kerk kan daar een mooie plek voor bieden. Kerkelijk leiders moeten niet alleen een mooi gepolijst verhaal vertellen, maar ook de zoektocht en de twijfels meenemen in datzelfde verhaal.”

Uitzending van Jacobine op 2 terugkijken kan hier: https://www.npostart.nl/jacobine-op-2/28-11-2021/KN_1727149

Zondag draagt predikante Almatine Leene het stokje van de Theoloog des Vaderlands over in het televisieprogramma Jacobine op 2 van de KRO-NCRV (17.10 uur NPO 2). Hoe kijkt ze terug op het afgelopen jaar? En wat is het belang van de stem van de theologie in het publieke debat?

Almatine: “Het was een vol maar heel mooi jaar. Ik zou eigenlijk eens een lijstje moeten maken van alle interviews op radio en televisie, de columns, de boeken die ik in ontvangst mocht nemen, de tentoonstellingen die ik mocht openen. Ik heb de koning ontmoet, en ik mocht op televisie de Nieuwjaarszegen uitspreken, dat was prachtig.”

Waarom was die Nieuwjaarszegen in de Haagse Kloosterkerk zo bijzonder?

“Het was echt iets totaal nieuws. Ik kon op een hele mooie manier verbinding zoeken met de samenleving, vanuit de bron van de Bijbel, omlijst met kunst en muziek. Het was voor mij echt een hoogtepunt om dat te mogen doen, iets unieks.”

Het was een uitdagend jaar voor de Theoloog des Vaderlands.

“Klopt, sommige kerken lagen meermaals onder vuur vanwege de coronamaatregelen en de ophef die ontstond over het aantal mensen dat was toegestaan in de kerken. Het was soms wel lastig om daarop te reageren. Ik moest het als theoloog duiden, maar ik tegelijkertijd was ik het vaak niet met de betreffende kerkgenootschappen eens. Dan is het een kunst om te zeggen: ik ga mijn medechristenen niet afvallen maar tegelijkertijd sta ik er anders in.”

Hoe is het om als theoloog aan een talkshowtafel te zitten? Het is nog altijd niet vanzelfsprekend dat een theoloog wordt uitgenodigd om over actualiteit te praten.

“Dat vind ik jammer, volgens mij kan dat prima. Ik hoop dat ik heb laten zien dat het wel zinvol is om dat te doen. Zou zo mooi zijn als daar meer gelegenheden voor komen. Antoine Bodar is bij de meeste mensen nog wel bekend, maar het zou heel mooi zijn als er wat meer theologen als duiders van samenlevingsvraagstukken worden ingezet.”

Wat is de meerwaarde van een theoloog aan tafel? 

“Theologen geven niet zozeer hun mening, ze duiden vooral en ze stellen vragen. Ze weten iets over de geschiedenis, zodat ze kunnen laten zien dat dingen niet voor het eerst gebeuren. Je kunt daarnaast als theoloog verbinding zoeken met een diepere laag, met zingeving. Wat betekent het als je leven een jaar lang stilstaat door corona? En een theoloog kan soms ook hoop brengen. Niet altijd met een pasklare oplossing, maar door inspiratie te bieden vanuit verschillende bronnen.”

Hoe verschilt de theologie dan van filosofie? Filosofen stellen ook vragen, en gaan ook een laagje dieper.

“Filosofische vragen kunnen heel rationeel zijn, het doel is om iets te begrijpen. Theologische vragen raken ook je hart en je leven, dat wat je doet. Een filosoof zou bijvoorbeeld de vraag kunnen stellen: wat is recht en gerechtigheid? Terwijl een theoloog eerder vraagt: wat doe je zelf aan recht en gerechtigheid? Daar zit ook iets ongemakkelijks in. Het confronteert je met hoe je in het leven staat.”

Je hebt een boek samengesteld met bijdragen van alle Theologen des Vaderlands van de afgelopen tien jaar. Wat is er veranderd sinds de titel in het leven werd geroepen?

“Het is opvallend dat het eerst een eretitel was, maar gaandeweg is het veranderd in een ambassadeursfunctie voor de theologie. Vanaf het begin was de Theoloog des Vaderlands makkelijk vindbaar voor de media, maar de functie is binnen christelijk Nederland wel echt een begrip geworden. Eerst was men sceptisch, wat is dit? Maar nu brengt de functie een stuk gezag met zich mee.”

Zit de samenleving nog te wachten op theologie?

“Niet als het vooral academisch en exclusief blijft. Het moet wel zinvol zijn voor het dagelijks leven van mensen. Ik hoorde laatst iemand zeggen: logisch eigenlijk dat dominees niet zijn ingesteld op het openbare karakter van een kerkdienst, ze preken binnen de kerkmuren. Daar ben ik zo mee oneens. Je moet juist gericht zijn op de ander, de buitenstaander, en je bezighouden met maatschappelijke thema’s. Als je dat niet doet zit de samenleving inderdaad niet op je te wachten.”

Heb je een boodschap voor de nieuwe Theoloog des Vaderlands?

“De rol die je hebt kan zomaar een eigen leven gaan leiden, je kunt het idee krijgen dat je het op een zekere manier moet vervullen. Uit de ervaringen van mij en mijn voorgangers blijkt dat het vooral belangrijk is om jezelf te blijven. Grijp alle uitdagingen aan, maar doe het op je eigen manier.”

De nieuwe Theoloog des Vaderlands wordt aanstaande zondag 28 november om 17.10 uur in het televisieprogramma Jacobine op 2 (NPO 2, KRO-NCRV) bekend gemaakt.

Net als vorig jaar zal ook dit jaar, vanwege onzekerheid omtrent Covid-19, de Nacht van de Theologie niet plaatsvinden. Traditioneel vinden tijdens de Nacht drie verkiezingen plaats. Die van de Theoloog des Vaderlands, het beste theologische boek en de Jonge Theoloog. Die verkiezingen gaan wel door. In een speciale uitzending van KRO-NCRV’s Jacobine op 2 op zondag 28 november worden de winnaars bekendgemaakt en geïnterviewd door Jacobine Geel.

Dit jaar wordt ook weer een Jonge Theoloog des Vaderlands gekozen. Zes jonge theologen van zes verschillende onderwijsinstellingen strijden dit jaar om de prijs. De uitslag wordt mede bepaald door deze internetstemming en die kan je hier vinden. Een jury zal eveneens de bijhorende video’s en essay’s meenemen in de uiteindelijke beoordeling. Stemmen op één van deze talentvolle theologen kan tot 15 november tot 08.00 uur in de ochtend.

‘Een pleidooi voor oprechte betrokkenheid’: die titel heeft scheidend Theoloog des Vaderlands Samuel Lee zijn afscheidsbrief gegeven, die hij vandaag publiceerde op zijn blog. Vanavond wordt bekend wie hem opvolgt.

Samuel Lee begint zijn brief met de titel ‘Een pleidooi voor oprechte betrokkenheid’ als volgt: ‘In het afgelopen jaar mocht ik jullie Theoloog des Vaderlands zijn. Dat had ik niet verwacht en niet gezocht. Toen ik het te horen kreeg, heb ik eerst uren gewandeld om erover te praten met God en mezelf in de aanwezigheid van de bloemen en de planten. Vervolgens ben ik er vol ingegaan. Ik ben jullie beter gaan begrijpen en nog meer van jullie gaan houden dan ik al deed. Ook is mijn Nederlands stukken beter geworden.

Nu geef ik het stokje door aan mijn opvolger. Wat heeft dit jaar mij gebracht en gekost? En wat heb ik jullie gebracht en jullie gekost? Daarover gaat deze Open Brief waarmee ik wil uitdrukken: dank u wel, dank jullie wel, dat ik dit mocht doen!’

Lees de hele brief op het blog van Samuel Lee.

Speciaal voor deze Nacht van de Theologie stelt uitgever KokBoekencentrum het boek van Samuel Lee, Verlangen naar een nieuw christendom, beschikbaar. Via deze link is het e-book gratis te downloaden (tot 18 november).

De Nacht van de Theologie bestaat 10 jaar en dat is reden voor een bescheiden, coronaproof feestje. Op zaterdagavond 14 november blikken de KRO/NCRV en de EO op NPO Radio 5 terug op het afgelopen theologische decennium met de huidige Theoloog des Vaderlands Samuel Lee en gasten als Trijntje Oosterhuis, Frank Bosman, Mattias Rouw en anderen. Bovendien wordt bekendgemaakt wie het Beste Theologische Boek van 2020 heeft geschreven en wie de nieuwe Theoloog des Vaderlands wordt.

De Nacht van de Theologie in radio-vorm ziet er als volgt uit:

Zin in Weekend (KRO/NCRV) 18.00 – 19.00 uur

De Nacht van de Theologie wordt geopend tijdens het KRO/NCRV-programma Zin in weekend door presentator Wilfred Kemp. Hij spreekt met founder Tom Mikkers over het ontstaan van de Nacht. Rond 18.45 uur maakt Nico de Fijter van Trouw bekend welke van de genomineerde boeken dit jaar het predikaat ‘Beste Theologische Boek’ krijgt.

EO Live (EO) 19.00 uur – 22.00 uur

De Nacht wordt vervolgd in het programma EO Live. Daar blikken presentator Yvonne Sprunken en sidekick Tom Mikkers terug op de afgelopen 10 jaar Nacht van de Theologie. Met Trijntje Oosterhuis praten ze over de het werk van haar vader Huub, die in 2012 de oeuvreprijs won voor zijn grote bijdrage aan de Nederlandse theologie. Verder is de eerste Theoloog des Vaderlands, Frank Bosman, aanwezig, praten ze met Andries Knevel over theologie in de talkshow, schrijver/theoloog Mattias Rouw (winnaar van de boekenprijs is 2016) deelt wijsheden van de Woestijnvaders en met Jeroen Snel wordt gekeken naar de preek die de wereld raakte: die van bisschop Michael Curry tijdens het huwelijk van Harry & Meghan.

Tijdens de radio-uitzending wordt ook afscheid genomen van de Jonge Theoloog des Vaderlands Mark de Jager en de huidige Theoloog des Vaderlands, Samuel Lee. Aan het einde van het programma, rond 21.45 uur, wordt duidelijk wie zich het komende jaar Theoloog des Vaderlands mag noemen.

Onderweg (EO) 22.00 uur – 23.00 uur

De afsluiting van de Nacht van de Theologie is in handen van presentator Elsbeth Gruteke, die in het programma Onderweg een uur lang live in gesprek gaat met de nieuwe Theoloog des Vaderlands.

Vorige week sprak Elsbeth ook een uur lang met de scheidend Theoloog des Vaderlands, Samuel Lee. Dat is interview is hier te beluisteren.

De shortlist van de vijf boeken die kans maken op de titel Theologisch Boek van het Jaar 2020 is bekendgemaakt. De boeken zijn geselecteerd door een deskundige jury van recensenten van Trouw en het Nederlands Dagblad.

• 

• 

• 

• 

• 

Dit zijn de vijf boeken die elk op hun manier een belangrijke bijdrage hebben geleverd aan de theologie in het afgelopen jaar.

Oer

Binnen een maand na het uitkomen kreeg deze hervertelling van het
scheppingsverhaal al de zesde druk en inmiddels is het boek bezig aan de tiende druk. In dit boek wordt de Bijbelse vertelling over God die de wereld heeft geschapen gecombineerd met wetenschappelijke bevindingen. “Binnen de grenzen van de protestantse heilsleer is Oer echter briljant”, schreef de Trouw-recensent. “Nog nooit is mij zo helder uitgelegd waarom God via Jezus zijn eigen schepping is binnengestapt.”
Oer wordt verteld door schrijfster Corien Oranje, theoloog Gijsbert van
den Brink en nanobioloog Cees Dekker.

Oer. Het grote verhaal van nul tot nu | Corien Oranje, Cees Dekker, Gijsbert van den Brink | Ark Media | 160 pagina’s | mei 2020 | € 14,99

Alle dingen nieuw

Theoloog Erik Borgman presenteerde dit jaar het eerste deel van een driedelige serie over theologie in de 21e eeuw. ‘Ik geloof dus dat het kan: schaamteloos en zonder terughoudendheid theologisch spreken en denken, en zo precies de eigen tijd en de eigen situatie in het hart treffen. God is in zijn liefde altijd al bij deze situatie, of we ons dit nu realiseren of niet’, zegt Borgman zelf over zijn boek. Volgens hem heeft de theologie zich te vaak gepresenteerd als het antwoord op een probleem. Maar theologie bevat geen antwoorden en kan God niet ondubbelzinnig tonen. Wat theologie wél moet doen? God aanroepen in deze werkelijkheid, is Borgmans antwoord. Geen makkelijk boek, wél uitermate relevant, vond de jury.

Alle dingen nieuw. Een theologische visie voor de 21^ste eeuw | Erik Borgman | KokBoekencentrum | 304 pagina’s | mei 2020 | € 29,99

Waar is God in de crisis?

In het voorjaar – toen de coronacrisis in volle omvang was losgebarsten – kwam als vanzelf de vraag naar boven: wat heeft God met dit alles te maken? Theoloog Reinier Sonneveld onderzoekt in dit uitermate actuele boek deze vraag. Hij komt niet met makkelijke antwoorden, maar gaat aan de hand van Jezus’ kruiswoorden dieper op de hoofdvraag in. Daarbij kijkt hij niet alleen naar de crisis, maar ook naar een uitweg uit de crisis.
‘Een geslaagde poging om vanuit de crisis iets over God te zeggen. Het verdient hoe dan ook lof dat een theoloog de moeite neemt en er ook nog in slaagt om vanuit het hart van een actuele crisis te schrijven over God’, schreef de Trouw-recensent.  

Waar is God in de crisis? En waar ben ik? | Reinier Sonneveld | Buijten&Schipperheijn Motief | 112 pagina’s | mei 2020 | € 12,50

Spiegelreis

Herman Koetsveld is dominee, Enis Odaci is moslim: in dit boek onderzoeken ze elkaars geloof. Herman gaat onder andere in gesprek met queer moslims en de imam van de Sultan Ahmet-moskee in Zaandam. Enis bezoekt onder meer de gereformeerde gemeente in Dordrecht en een benedictijns klooster. Met hun oprechte interreligieuze nieuwsgierigheid willen ze het alomtegenwoordige wij-zij-denken overstijgen, waarbij ze in één moeite door tonen hoe krachtig de persoonlijke ontmoeting kan zijn. ‘Een uitermate belangrijke exercitie’, aldus het juryrapport.  

Spiegelreis. Een moslim en een christen op reis door elkaars geloof | Herman Koetsveld en Enis Odaci | KokBoekencentrum | 192 pagina’s | september 2019 | € 19,99

Katholiek in de republiek

“Een verrukkelijk boek dat leest als een schelmenroman die u
niet gauw weg zult leggen”, stond in de Trouw-recensie te lezen over dit boek. Het is een studie die een totaalbeeld geeft van katholieken in de Lage Landen tussen 1570 en 1750. De staatkundige start van de noordelijke
Nederlanden had voor de rooms-katholieken in deze contreien tot gevolg dat ze moesten samenkomen in schuilkerken en een belabberde positie in het publieke leven innamen. Juriste en historica Carolina Lenarduzzi laat in het rijk gedocumenteerde boek, dat is gebaseerd op
een proefschrift, zien hoe het leven van het katholieke volksdeel er in die
tijd uitzag.

Katholiek in de republiek, de belevingswereld van een religieuze minderheid tussen 1570-1750 |Carolina Lenarduzzi | Van Tilt | januari 2020 | 476 pagina’s | € 28,50

De winnaar van het Theologisch Boek van het Jaar 2020 wordt op 14 november bekendgemaakt tijdens de 10e Nacht van de Theologie, die dit jaar te beluisteren is via NPO Radio 5.