Zondag draagt predikante Almatine Leene het stokje van de Theoloog des Vaderlands over in het televisieprogramma Jacobine op 2 van de KRO-NCRV (17.10 uur NPO 2). Hoe kijkt ze terug op het afgelopen jaar? En wat is het belang van de stem van de theologie in het publieke debat?
Almatine: “Het was een vol maar heel mooi jaar. Ik zou eigenlijk eens een lijstje moeten maken van alle interviews op radio en televisie, de columns, de boeken die ik in ontvangst mocht nemen, de tentoonstellingen die ik mocht openen. Ik heb de koning ontmoet, en ik mocht op televisie de Nieuwjaarszegen uitspreken, dat was prachtig.”
Waarom was die Nieuwjaarszegen in de Haagse Kloosterkerk zo bijzonder?
“Het was echt iets totaal nieuws. Ik kon op een hele mooie manier verbinding zoeken met de samenleving, vanuit de bron van de Bijbel, omlijst met kunst en muziek. Het was voor mij echt een hoogtepunt om dat te mogen doen, iets unieks.”
Het was een uitdagend jaar voor de Theoloog des Vaderlands.
“Klopt, sommige kerken lagen meermaals onder vuur vanwege de coronamaatregelen en de ophef die ontstond over het aantal mensen dat was toegestaan in de kerken. Het was soms wel lastig om daarop te reageren. Ik moest het als theoloog duiden, maar ik tegelijkertijd was ik het vaak niet met de betreffende kerkgenootschappen eens. Dan is het een kunst om te zeggen: ik ga mijn medechristenen niet afvallen maar tegelijkertijd sta ik er anders in.”
Hoe is het om als theoloog aan een talkshowtafel te zitten? Het is nog altijd niet vanzelfsprekend dat een theoloog wordt uitgenodigd om over actualiteit te praten.
“Dat vind ik jammer, volgens mij kan dat prima. Ik hoop dat ik heb laten zien dat het wel zinvol is om dat te doen. Zou zo mooi zijn als daar meer gelegenheden voor komen. Antoine Bodar is bij de meeste mensen nog wel bekend, maar het zou heel mooi zijn als er wat meer theologen als duiders van samenlevingsvraagstukken worden ingezet.”
Wat is de meerwaarde van een theoloog aan tafel?
“Theologen geven niet zozeer hun mening, ze duiden vooral en ze stellen vragen. Ze weten iets over de geschiedenis, zodat ze kunnen laten zien dat dingen niet voor het eerst gebeuren. Je kunt daarnaast als theoloog verbinding zoeken met een diepere laag, met zingeving. Wat betekent het als je leven een jaar lang stilstaat door corona? En een theoloog kan soms ook hoop brengen. Niet altijd met een pasklare oplossing, maar door inspiratie te bieden vanuit verschillende bronnen.”
Hoe verschilt de theologie dan van filosofie? Filosofen stellen ook vragen, en gaan ook een laagje dieper.
“Filosofische vragen kunnen heel rationeel zijn, het doel is om iets te begrijpen. Theologische vragen raken ook je hart en je leven, dat wat je doet. Een filosoof zou bijvoorbeeld de vraag kunnen stellen: wat is recht en gerechtigheid? Terwijl een theoloog eerder vraagt: wat doe je zelf aan recht en gerechtigheid? Daar zit ook iets ongemakkelijks in. Het confronteert je met hoe je in het leven staat.”
Je hebt een boek samengesteld met bijdragen van alle Theologen des Vaderlands van de afgelopen tien jaar. Wat is er veranderd sinds de titel in het leven werd geroepen?
“Het is opvallend dat het eerst een eretitel was, maar gaandeweg is het veranderd in een ambassadeursfunctie voor de theologie. Vanaf het begin was de Theoloog des Vaderlands makkelijk vindbaar voor de media, maar de functie is binnen christelijk Nederland wel echt een begrip geworden. Eerst was men sceptisch, wat is dit? Maar nu brengt de functie een stuk gezag met zich mee.”
Zit de samenleving nog te wachten op theologie?
“Niet als het vooral academisch en exclusief blijft. Het moet wel zinvol zijn voor het dagelijks leven van mensen. Ik hoorde laatst iemand zeggen: logisch eigenlijk dat dominees niet zijn ingesteld op het openbare karakter van een kerkdienst, ze preken binnen de kerkmuren. Daar ben ik zo mee oneens. Je moet juist gericht zijn op de ander, de buitenstaander, en je bezighouden met maatschappelijke thema’s. Als je dat niet doet zit de samenleving inderdaad niet op je te wachten.”
Heb je een boodschap voor de nieuwe Theoloog des Vaderlands?
“De rol die je hebt kan zomaar een eigen leven gaan leiden, je kunt het idee krijgen dat je het op een zekere manier moet vervullen. Uit de ervaringen van mij en mijn voorgangers blijkt dat het vooral belangrijk is om jezelf te blijven. Grijp alle uitdagingen aan, maar doe het op je eigen manier.”
De nieuwe Theoloog des Vaderlands wordt aanstaande zondag 28 november om 17.10 uur in het televisieprogramma Jacobine op 2 (NPO 2, KRO-NCRV) bekend gemaakt.
