De Nacht van de Theologie gaat dit jaar over de denkkracht achter de theologie. Maar hoe pas je dat toe op het vertalen van de Bijbel? En is een Bijbel in alledaagse taal dan wel zo handig? Theologie en de Bijbel zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Als we spreken over God, baseren we ons meestal op de Bijbel. Maar vaak genoeg óók op een specifieke vertaling van de Bijbel. Een van de nieuwste vertalingen in Nederland is de Bijbel in Gewone Taal.
Draagt ook deze bijbelvertaling bij aan de theologie? Het Nederlands Bijbelgenootschap is een van de organisaties die dit jaar meedoet met de Nacht van de Theologie. Matthijs de Jong is nieuwtestamenticus, hoofd Vertalen bij het Nederlands Bijbelgenootschap en hij werkte mee als vertaler aan de Bijbel in Gewone Taal. Hoe draagt deze unieke Bijbelvertaling bij aan de theologie? Matthijs de Jong bespreekt het hier.
Draagt de Bijbel in Gewone Taal bij aan theologie?
“Namens het Nederlands Bijbelgenootschap gaf ik dit voorjaar een aantal masterclasses over bijbelvertalen voor predikanten en theologen. Deze bijeenkomsten en de vele presentaties over de Bijbel in Gewone Taal van het afgelopen jaar, bieden inzicht in hoe er over deze bijbel wordt gedacht. Overwegend positief, maar er zijn ook vragen. Soms reageren theologen in eerste instantie minzaam op deze nieuwe vertaling van de Bijbel. ‘Zo’n eenvoudige Bijbel kun je theologisch toch niet echt serieus nemen. Er ontbreekt veel in deze vertaling’, hoor je dan. ‘Alle geijkte theologische begrippen zijn verdwenen.’
Theologie bedrijven op basis van de BGT is lastig. Wat vaak over het hoofd wordt gezien, is dat er ook zoiets is als de theologie van de Bijbel. En het ‘eigen theologische geluid’ van ieder bijbelboek. De boeken van de Bijbel bevatten verschillende inzichten, verschillende lessen, en verwoorden die op heel verschillende manieren. Hun ‘eigen geluid’ komt juist in gewone taal heel duidelijk naar voren. Een voorbeeld: het evangelie volgens Johannes biedt een eigen, bijzondere kijk op Jezus en zijn messiasschap. Maar dit ‘eigen geluid’ ligt in veel vertalingen verborgen in termen die voor de gemiddelde lezer raadselachtig zijn (‘het uur’, ‘heerlijkheid’, ‘verheven worden’, enz.).
Verbonden
De Bijbel in Gewone Taal legt bloot welke betekenis er schuilt achter al die raadselachtige termen. Zo zegt Jezus in Johannes 12:36 in veel vertalingen: ‘Geloof in het licht zolang u het licht hebt’ – in de Bijbel in Gewone Taal lees je dat Jezus hiermee zichzelf bedoelt. Hij is het licht. De vertaling maakt teksten toegankelijker. En daarmee komt ook de theologie van de teksten duidelijker over. De Bijbel in Gewone Taal is in korte tijd een veelgebruikte Nederlandse vertaling geworden. Het leest heel prettig, vinden veel lezers. En dat is nog niet alles.
Neem bijvoorbeeld het boek Job. Veel lezers ervaren dat ze daarin worden meegezogen in het bijbelverhaal. Tijdens een van de masterclasses vertelde iemand: ‘Vroeger las ik Job als een buitenstaander. Nu voel ik me met Job verbonden. Het komt allemaal veel dichterbij.’ Wat laat dat zien? Dat de Bijbel in Gewone Taal lezers aanspreekt omdat het ze de theologie van de Bijbel laat ervaren.
Duidelijke taal
En er is nog een derde aspect waarin de Bijbel in Gewone Taal bijdraagt aan de theologie: de uitdaging om gewone taal een rol te laten spelen in ons eigen spreken over God. Veel predikanten en voorgangers zeggen uitgedaagd te worden door de nieuwe vertaling. Lukt het mij om over God te spreken in taal die iedereen kan volgen? Hoe breng ik de boodschap begrijpelijk over?
Welke woorden kies ik? Hoe spreek ik mensen aan? Zij zien de Bijbel in Gewone Taal als een hulpmiddel en inspiratie voor hun werk. Draagt de Bijbel in Gewone Taal bij aan de theologie? Ik zou zeggen: nou en of! Want deze jongste vertaling laat de theologie van de Bijbel in alle duidelijkheid klinken. Daardoor ervaren veel lezers de theologische zeggingskracht van de Bijbel veel directer. En deze bijbel kan theologen inspireren bij het zoeken naar begrijpelijke taal in ons eigen spreken over God.”
